Антонио Зрилиќ: Добар слуга, лош господар

Залихите се добри затоа што овозможуваат континуитет на бизнисот, но секако мора да бидат во правилни количества и во вистинска структура за да се овозможи флексибилност

Автор: Антонио Зрилиќ, основач на компанијата „Логико“

Некои можеби се сеќаваат дека минатата година во написот „Не обвинувајте ги залихите“ прашав: Дали е мртов Lean Management? Сега што би рекол Антонио Зрилиќ, кој секогаш се залагаше за оптимизација на залихите, за потребата од акумулирање поради недостигот што настана од наглото зголемување на побарувачката?

Од моето искуство, јасно е дека кога имате премногу залихи, истовремено ви недостигаат други залихи, а обично оние што ви недостигаат (не) случајно се оние што имаат влијание и тоа, според Парето, врз 80% од вашата продажба. Некои клиенти размислуваат дека имаат доволно стоки за да постигнат продажба, но не се свесни дека ако имаат подобра структура на залихи, би можеле да продадат уште повеќе…

Поголемиот дел од клиентите со кои работев во последните неколку години имаа потреба да го зголемат производствениот и логистичкиот капацитет за да ја задоволат зголемената побарувачка. Дури и некои проекти што почнаа пред корона-кризата, а беа поврзани со оптимизација на залихите, беа стопирани или продолжени. Причината беше губењето на интересот бидејќи откако помина заклучувањето и се појави недостиг, повеќето клиенти рекоа „сега е време да се соберат акции, а не да се намалат“. Всушност, постои фундаментално недоразбирање, било на свесно било на несвесно ниво. Кога зборуваме за оптимизација на залихите, повеќето менаџери и претприемачи слушаат - намалување на залихите. Сепак, оптимизацијата е всушност намалување на некои акции, но зголемување на други.

Кога зборуваме за оптимизација на залихите, повеќето менаџери и претприемачи слушаат - намалување на залихите. Сепак, оптимизацијата е всушност намалување на некои акции, но зголемување на други.

Целиот овој вовед е од причина што во последно време почнав да добивам импулси од пазарот од моите клиенти дека, се чини, ја поминавме пресвртната точка кога повторно почнува режимот на потреба од намалување на залихите поради постепено намалување на побарувачката. Ништо ново. Вакви циклуси се случуваат откако имаше евиденција, статистика, но и меморија на луѓето. Како мала дигресија, споменувам финансиски аналитичар и експерт кој вели: Никогаш не земајте финансиски советник кој е под 50 години. Зошто? Па, бидејќи тој советник веројатно ги доживеал подемите и падовите на пазарот на капитал, просперитетот и рецесиите, може со ладна глава да советува што да прави без притисокот на краткорочните настани.

Така е и со материјалниот бизнис. Секој што се сеќава на рецесијата од 2008/2009 година може да посведочи дека до 2008 година цените на суровините растеа поради вжештената економија и зголемената побарувачка. По избувнувањето на финансиската криза дојде до брз пад на побарувачката, а со тоа и на цената на суровините. Во тоа време, еден од моите клиенти купуваше значителни количества кабли за неговите проекти, на чија зголемена цена влијаеше берзанската цена на бакарот. По падот на цените на бакарот и следствено на каблите, тој остана со скапи кабли во складиште. Значи ништо ново не се случува под сонцето. Сето тоа е веќе видено и затоа пред две години кажав дека треба да се внимава при набавката и складирањето на големи количества стока.

Пред две години советував дека, поради потребата од континуитет на производството и деловното работење, треба да се одржува залиха на стратешки материјали и производи, но само оние што се доволно генерички за да можат да се продаваат дури и во време на слаба побарувачка (дури и долг временски период). Сè друго што не е стратешко (затоа треба да се фокусираме) треба да се исфрли дури и по цена на губење некои клиенти кои не се во нашиот стратешки фокус и кои си поиграле и бараат некои егзотични работи.

На неодамнешната конференција еден клиент ми кажа дека неговиот инвентар сега служи како заштита од инфлација. Тука треба да бидеме многу внимателни бидејќи се наоѓаме на пресвртница и има сигнали за забавување на побарувачката и следствено на складирање залихи. Потребно е да се прочита дека полека повторно влегуваме во период на рецесија, иако експертите не најавуваат рецесија уште една година. Кога велам рецесиски режим, мислам на заштеда на трошоци, затегнување на уздите во набавката на сè, вклучително и непотребните набавки, повторно преговарање за условите за набавка и продажба итн.

За да одговориме на некои од прашањата поставени на почетокот на овој напис, треба да се нагласи дека lean дефинитивно не е мртва и дека lean во бизнисот бара помали серии кои потоа ја намалуваат потребата за залиха меѓу процесите и со тоа ја зголемуваат флексибилноста во случај на некој неочекуван настан („Црн лебед“). Но, не погрешно, lean не е слепа догма на некоја секта, туку добро осмислена и практично докажана методологија. Практичарите на lean постулатите се свесни за проблемите што можат да се појават ако слепо се придржуваме до догмата дека во случајот со пописот би значело дека ако сè е точно навреме (пристигне навреме), тогаш не ни треба инвентар, што е прекин на производството и синџирите на снабдување. Затоа во срцето на секој lean процес е нешто што го нарекуваме тампон или амортизер во форма на залиха или капацитет што треба да ги амортизира несовршеностите и неправилностите во побарувачката.   

Конечно, да одговориме на прашањето: Дали акциите се добри или лоши? Морам да користам парафразирана поговорка која вели: Инвентар е добар слуга, но лош господар. Од една страна, залихите се лоши поради неколку причини:

• кријат проблеми кои инаку би биле видливи (несигурни доставувачи, тесни грла и неоптимизирано производство, непрецизни прогнози итн.);

• го одложуваат решавањето на проблемите, што доведува до многу поголеми проблеми;

• ја нагризуваат профитабилноста и готовинскиот тек, кои ни се очајно потребни во време на рецесија.

Од друга страна, залихите се добри затоа што овозможуваат континуитет на бизнисот, но секако мора да бидат во правилни количества и во вистинска структура за да се овозможи флексибилност во случај на големи нарушувања на побарувачката.

Не е популарно да се каже „знаев“ или „ти кажав“, а ни тоа не помага, освен да се подигне егото. Во овој случај, моето его, затоа што заедно со моите истомисленици, уште пред две години, во екот на најголемиот недостиг и собирање суровини и стоки, претпазливо предупредував дека акциите се добар слуга, но лош господар.