Зоран Богетиќ: Заточеничка дилема

Опсесивното следење на конкуренцијата го прави бизнис-натпреварот ступиден, со елементи на стампедо. Бизнисот се банализира, сведувајќи се само на ценовни преговори, а квалитетот станува сè помалку важен. Време е за нов консензус!

Автор: Зоран Богетиќ, професор на Економскиот факултет на Универзитетот во Белград

Пред повеќе од 35 години, од времето на ирачко-иранскиот судир и почетокот на авганистанската криза, почна бранот на глобални промени, чиишто последици ги чувствуваме и денес. Од тој период, традиционалната опсесија со себеси и со сопствените интереси, стана премногу тесна и непрофитабилна за бизнисот. Убавите и скапи решенија повеќе немаше кој да ги плати.

Алтернатива за намалување на трошоците и за постигнување подобри цени, беше сеопфатната соработка во економијата. Одржливоста на работењето стана приоритетна бизнис-филозофија. Беше иновирана стратегијата за менаџирање на синџирот на снабдување и на развој на конкуренцијата во интегрирани бизнис-системи. Логиката на економијата на едно претпријатие беше заменета со логиката на интересот на вмрежените претпријатија.

За конкуренцијата, тешко разбирливата „differentia specifica" (специфична разлика) стана суштина за квалитетна конкурентска предност. Партнерската работа и координацијата на активностите во претпријатијата, разви нови перспективи и предизвици во бизнисот. Довербата и планирањето во економијата ја заменија стихијната работа на некоординираните организации. Се појави недоверба во бизнис-партнерите, особено во конкуренцијата, односно меѓусебно дистанцирање и параноичен поглед на случувањата во опкружувањето и во блиската иднина. Со тоа се развиваа и лошите очекувања на пазарот.

Стравот од претстојните случувања се хранеше од паничното собирање информации од „доверливи" извори. Резултатот беше стампедо на пазарот, првенствено на планот на лошо планирање на производството, форсирање на продажбата и поплава од акциска конкуренција во малопродажните објекти. Тоа го збуни потрошувачот и го форсираше да го зграби понуденото. Вредноста на пазарот на цели категории производи, бележеше пад.

Постојаниот страв од тоа дека конкуренцијата ќе понуди пониска цена, ги доведува доставувачите и трговците во заточеничка состојба. Мора да ги стигнеме и да ги престигнеме!– е често мото во економијата. Заточеничката опсесија од активноста на конкуренцијата оди дотаму што целосно се занемарува потребата од „занимавање со себеси", а безличниот пазарен натпревар станува сеприсутен. Со тоа, бизнисот се банализира, а цената станува единствената мудроштина за многу локални стопанственици.

Почетокот и крајот на деловните преговори се поврзуваат со цената, а продолжението е проследено со ценовна конкурентска активност. Излегувањето од ценовната војна би значело капитулација пред разиграната конкуренција. Кулминација на сè е тоа што се губи посебноста и посветеното време за развој на оригинален бизнис-план. Ценовната војна ја девалвира вредноста на категориите во бизнисот. Тоа значи и девалвација на вредностите на консументите. Заклучокот е дека на тој пазар – сите се губитници.

Кога цената е опсесивна основа на пазарната комуникација, бројни други вредности се занемаруваат. Со тоа се убива атрактивноста на пазарот, долгорочната мотивација на сериозните играчи, а вкупната вредност на економијата – го губи значењето.

Дијалогот и разбирањето меѓу бизнис-партнерите ја намалува несигурноста и ги води кон подобри деловни планови. Квалитетната комуникација меѓу стопанствениците е подлошка за развој на консументската и на купувачката култура, што води кон пораст на вредноста на пазарот и кон квалитет на пазарниот натпревар. Тој развој ни е неопходен, бидејќи западната конкуренција нема милост за домашната заточеничка дилема.