Горан Теменугов: Лесни пари или тешки дилеми? (Поточно кажано − сеење магла...)

Ако нешто ги раздвижи македонските стопанственици и јавноста во последниве недели, тоа е унгарскиот кредит со каматна стапка од 1,95% за фирмите. На хартија изгледа како подарок од небото за компаниите, особено во време на економски турбуленции. Но, дали овие „лесни пари“ навистина носат економска добивка или само создаваат нови прашања и дилеми? 

Каматата од 1,95% – колку е „евтина“? 

Замислете, камата од 1,95% – како оаза во пустина, особено ако знаете дека комерцијалните кредити кај нас се движат со двојно или тројно повисоки стапки. Компаниите се радуваат, гледајќи во оваа бројка можност за нови инвестиции и пораст. 

Но, зад сцената, сметката не изгледа баш едноставна. Државата, која формално ги обезбедува овие средства, враќа камата од 3,25% кон Унгарија. Во јавноста се појавија различни информации кој кому и колку плаќа. Се внесе таков шум, што тешко се разликува што е добро, што е лошо, што е важно, што е споредно.

Унгарскиот кредит со каматна стапка од 1,95% за фирмите на хартија изгледа како подарок од небото. Но, дали овие „лесни пари“ навистина носат економска добивка или само создаваат нови прашања и дилеми? 

Јавноста и медиумите – хаос или информација? 

Политичките партии и огромен дел од медиумите го претворија унгарскиот кредит во арена за судир на различни толкувања. Од една страна, го слават како храбар чекор за поддршка на македонското стопанство, од друга, го нарекуваат уште еден „политички договор“ со сомнителна заднина.

Она што фали во целата приказна е транспарентноста. Наместо јасни податоци и одговори, добиваме магла од шпекулации. Дали кредитираните фирми навистина ги добиваат најдобрите услови? Каде точно одат парите? И зошто толкава тишина од институциите? 

Што велат компаниите? 

Но, ако ги прашате стопанствениците, повеќето ќе ви кажат дека се задоволни. Секој пристап до евтин капитал е добредојден, особено во сектори како преработувачката индустрија. Но, задоволството има граници. Бараат парите брзо да легнат на нивните сметки. Бараат и јасни правила и услови. 

Банките – посредници или бирократи? 

Затоа, банките, како обично, играат клучна улога во спроведувањето на овој кредит. Но, наместо да бидат мост меѓу компаниите и средствата, често во јавноста се перципираат како дополнителна пречка. Компаниите се жалат на сложените процедури и недостиг на практична поддршка. 

Од друга страна, банките би можеле да помогнат многу повеќе – не само како администратори, туку и како советници кои ќе им помогнат на фирмите да ги разберат сите детали и да ги искористат средствата на најдобар можен начин.

Политика или економија? 

Ова покажува дека ниту еден голем проект во Македонија не може да избега од политичкиот контекст. Унгарскиот кредит не е исклучок.

Главниот проблем со унгарскиот кредит не е неговата суштина, туку начинот на кој беше презентиран и имплементиран. Наместо да биде транспарентен и јасен процес, стана уште една заматена приказна која ја поткопува довербата на јавноста. 

Што знаеме?

• Државата позајми 250 милиони евра од Унгарија со камата од 3,25%;
• Кредитот кон Унгарија државата ќе го враќа 15 години со грејс-период од три години;
• Овие 250 милиони евра преку Развојната банка ќе бидат пласирани кај компаниите;
• Фирмите ќе аплицираат за кредити од оваа линија кај комерцијалните банки;
• Откако ќе им бидат одобрени кредитите, кои можат да бидат за машини, деловни објекти и за обновливи извори на енергија, банките ја доставуваат информацијата за одобрениот кредит до Развојната банка;
• По ова се префрла сумата во комерцијалната банка каде што е поднесено и одобрено барањето;
• Фирмата може да аплицира за кредит со рочност до три години грејс-период и до 15 години отплата;
• Каматата што ја плаќаат компаниите изнесува 1,95% годишно и неа ја задржува комерцијалната банка;
• Фирмите треба да имаат учество од најмалку 20% и максималната сума што може да се добие за еден кредит е 10 милиони евра, односно осум милиони кредит и два милиони учество;
• Комерцијалните банки се должни на Развојната банка да ѝ вратат, во рок од 15 години, 250 милиони евра, без разлика дали толку наплатиле од фирмите, односно без разлика дали имале лоши пласмани;
• Овие 250 милиони се враќаат кон Унгарија со годишна камата од 3,25%.

Заклучок 

Значи, фирмите плаќаат 1,95% камата и таа ја задржуваат банките, а државата кон Унгарија плаќа 3,25% камата. И досега сите кредитни линии што биле преку Развојната банка го имале овој модел.

Затоа, унгарскиот кредит е сложен проект – можност за економско зајакнување, но и потенцијална стапица.

Она што ни е потребно е искрена и јасна комуникација. Без политички агенди, без шпекулации – само факти. Само тогаш ќе знаеме дали овој кредит е вистински чекор напред или уште еден товар на нашите плеќи.