Филиз Вели: Турција - комплексен и сегментиран пазар

Турција е огромен пазар од 76 милиони жители, со доминантно младо население како двигател на вкупната потрошувачка.

Автор: Филиз Вели, шеф на меѓународната канцеларија во Турција, од Агенцијата за странски инвестиции и промоција на извозот

Како резултат на потпишаните договори за соработка меѓу Македонија и Турција, како Договорот за слободна трговија (кој стапи на сила на 1 септември 2000 година), Договорот за избегнување на двојното одданочување и голем број протоколи што ја олеснуваат економската соработка, вкупната трговска размена меѓу двете земји за 2015 година изнесува 405.822 милиони долари. Од нив 80.901 милиони долари отпаѓаат на извоз на македонски производи во Турција.

За да се направи почетна анализа на можностите за извоз на одредена група производи на странски пазар, пред сѐ, треба да се види моменталниот извозен потенцијал на нашата економија во тој сегмент. Во првите 40 производи, рангирани според вредноста на извозот, може да забележиме дека генерално е многу мала застапеноста на прехранбените производи во споредба со другите.

Категоријата леб, печива, колачи, бисквити и други пекарски производи, со додаток на какао или без додаток на какао, нафора, обланди, оризова хартија и слични производи се на 17. место со 1,3 отсто во вкупниот извоз; вино од свежо грозје, вклучувајќи зајакнати вина; шира од грозје со вкупно учество од 1 отсто, јабoлка, круши и дуњи со 0,4 отсто и одредени видови зеленчук со 0,4 проценти во вкупниот извоз.

Што се однесува до реализираниот извоз на повеќе категории прехранбени производи на турскиот пазар, за 2015 година состојбата е следна:

• Семе oд анис, бадијан, анасoн, кoријандер, ким или кумин; бoбинки oд смрека – во вредност од 223.900 долари;
• Изнутрици во вредност од 299.000 долари;
• Сосови и препарати на сосови, мешани мирудии и мешани мирудиски средства; брашно и гриз од синап и приготвен синап (сенф), во вредност од 243.000 долари;
• Семе од сончоглед во вредност од 143.000 долари.

Кога зборуваме за Турција, треба да се има предвид дека станува збор за огромен пазар од 76 милиони жители, со доминантно младо население како двигател на вкупната потрошувачка. Пазарот е сегментиран, комплексен и тежок за работа, од аспект на потенцираните културни разлики, како и огромните разлики во куповната моќ.

Исто така, треба да се има предвид дека станува збор за земја со агресивни мерки за стимулирање на извозот, особено по објавувањето на целите на проектот „Турција 2023". Според овој проект, Турција треба да стане една од најголемите 10 светски економии, а во однос на земјоделството меѓу првите пет светски производители. Ако во европските земји постојат примери на увозни асоцијации по сектори и по региони кои нудат директни линкови до компаниите заинтересирани за соработка, во Турција не постои ниту една. Генерално, соработката се остварува преку трговските комори и асоцијации.

Карактеристиките на турскиот потрошувач

За Турција е интересно што секој регион има многу богата сопствена кујна и вкус што значително се разликуваат од другите. Сепак, зборуваме за огромна географија. Регионите на Црното Море и Анадолија се издвојуваат по својата специфичност, а Егејскиот, Медитеранскиот и регионот на Мраморно Море се поблиски до нашиот вкус, каде е поголема и можноста за извоз.

Интересно е што во поново време сè повеќе се зголемува бројот на компании што нудат интернет-продажба и достава на специфични органски производи од овие различни региони кои не можат да се најдат во супермаркетите. Покрај разликите, основното правило во однос на храната е следно – таа треба да биде навистина вкусна. Треба да се нагласи дека Турците се големи консументи на прехранбени производи, така што во семејната потрошувачка кошница, трошоците за храна и за пијалаци имаат удел од 21 отсто и се веднаш зад трошоците за домување со удел од 25 отсто.

Малопродажните канали во Турција

Процесот на глобализација, следен од интензивната урбанизација на Турција, резултираше во креирање на огромни потрошувачки центри и застапеност на голем број светски брендови во малопродажбата. Дури и во местата со многу мала популација, присутни се по неколку супермаркети, меѓу кои има огромна меѓусебна конкуренција. Тоа доведува до изумирање на малите традиционали продавнички, кои се обележје на културата. Сепак, најголем дел од вкупната потрошувачка се реализира во големите супермаркети. Уште една интересна одлика која вреди да се спомене, е културата на пазари кои се поставуваат на одредена локација еден ден од неделата. Секоја населба си има свој ден и се знае дека тогаш се оди по свеж зеленчук и овошје. Како дел од трендот за консумирање органска и здрава храна е и поставувањето на специјални органски пазари во одредени населби со повисока куповна моќ, но нивниот број во споредба со другите е премногу мал. Исто така, во поново време интернет-продажбата значително го зголемува својот процент во вкупната потрошувачка. Големите брендови на супермаркети сѐ почесто нудат достава до дома.

Трендови во поглед на исхраната

Со зголемувањето на женската популација во вкупното вработено население настануваат  промени во потрошувачката на прехранбени производи.

Во поглед на месото, постои тренд на зголемена потрошувачка, но тоа е многу скапо и не е достапно за сите сегменти. Во таа насока, Владата на Турција преку субвенции стимулира зголемување на производството, бидејќи поради Халал-стандардите е дозволен увоз само на жива стока, која подоцна се преработува. Оваа регулатива спречува увоз на месо во случај на недостиг на пазарот, така што цената на квалитетно црвено месо во маркетите достигнува и до 20 евра. Пилешкото месо е доста застапено во потрошувачката и е еден од значајните извозни производи на Турција покрај доматното пире и лешниците.

Дизајнот и амбалажата, како од естетски така и од аспект на издржливост и квалитет, играат голема улога и треба да бидат во согласнот со таргетираниот сегмент. Доколку цел ви се потрошувачите со висока потрошувачка моќ, тогаш тоа може да има пресудно влијание. Значајна е и декларацијата, која треба содржи детални информации за составот и за производствените стандарди.

Имајќи го предвид фактот дека во Турција има огромен број иселеници од Македонија и од Балканскиот Регион, постои огромен потенцијал за таргетирање на оваа популација, особено во регионите каде што таа е најмногу застапена. Но, треба да се најде соодветна формула. Имено, влегувањето во супермаркети подразбира континуитет во испораката, како и огромен капацитет на производство што би го задоволил овој пазар.

Имавме неколку случаи на барања од неколку турски компании, конкретно за замрзнато овошје, но нивните нарачки беа далеку поголеми од вкупното производствено количество. За позиционирање на нашите производи на турскиот пазар, како и за нивен успешен пласман, потребно е поголемо присуство на интернационалните саеми за прехранбени производи и технологии во поголемите потрошувачки центри низ Турција. Организирано присуство, како, на пример, во кластери, даваат подобри резултати и поквалитетни контакти со поголемите интегратори и дистрибутери.